Đà Nẵng5 năm làm Giám đốc Sở Văn hoá thể thao, nghệ sĩ nhân dân Huỳnh Hùng không ngại “cãi” để những di sản được giải cứu.
Tại cuộc họp về quy hoạch kiến trúc TP hồi tháng 10/2016, ông Huỳnh Hùng, khi đó mới về Sở Văn hóa và Thể thao TP ĐN nhận chức Giám đốc được 5 tháng, có bài phát biểu khiến nhiều người ngạc nhiên. Ông đề xuất dừng ngay việc xây dựng Trung tâm lưu trữ - Dự án đã được TP phê duyệt, cấp kinh phí hàng chục tỷ đồng, một tuần nữa sẽ khởi công ở số 5 Lý Tự Trọng (quận Hải Châu).
Lý lẽ được ông Hùng đưa ra là xây dựng dự án đang xâm phạm tới khu vực di tích cấp quốc gia thành Điện Hải - nơi diễn ra những trận tiến công kiên cường, gan góc của các nghĩa sĩ triều Nguyễn ngày đầu kháng Pháp (1858-1860). Trước đây, thành Điện Hải đã bị xâm phạm khi TP xây bảo tồn ngay trên vùng lõi. Ba cơ quan quốc gia khác là Trung tâm hành chính TP, trung tâm thể thao người cao tuổi và câu lạc bộ Thái Phiên (khu đất dự kiến xây Trung tâm lưu trữ), nằm ngay ở vùng đệm, đổ bóng xuống thành.
“Nhìn di tích biểu tượng của ý thức yêu nước không được tôn trọng, những người thông suốt về lịch sử, văn hoá rất động lòng. Tôi đề xuất lãnh đạo TP phải xác định lại giá trị vô cùng to lớn của di tích thành Điện Hải. Chúng ta không nên tiếp tục xâm phạm”, ông Hùng nêu ý kiến.
Ông Huỳnh Văn Hùng khi còn làm Giám đốc Sở Văn hoá Thể thao ĐN. Ảnh: Nguyễn Đông.
Ông nói, thực tình khi đó thấy điều không đúng nên đã không ngại nêu ý kiến, chứ không hy vọng nhiều. Điều đột ngột, lãnh đạo TP đã quyết định dừng dự án ngay tại cuộc họp, biến khu đất này thành công viên và đồng ý chủ trương di dời 80 hộ dân sống “bám” ở thành tâm phía tây và đông nam.
“Câu chuyện giải cứu thành Điện Hải trước đây đã có nhiều người đặt ra, nhưng đều thất bại. nhân vật đã nêu vấn đề tại thời khắc cần phải giữ thành để TP phát triển kiên cố trước cơn lốc thị trấn hoá”, ông Huỳnh Đình Quốc Thiện, Giám đốc bảo tồn ĐN nói.
Những ngày sau đó, ông Hùng hội thoại với những hộ dân phải di dời. Thay vì đi ngay vào chủ trương giải vây, đền bù, ông nói cho người dân về lịch sử thành: dưới những ngôi nhà dân đang ở, là hàng vạn máu xương của những nghĩa sĩ cả nước đã thấm xuống trong trận chiến giữ nước. Trong ký ức của ông Thiện, khi ấy nhiều người dân nín thinh khi hiểu được câu chuyện lịch sử và mong muốn của lãnh đạo TP, lấy đất để trùng tu, tôn tạo, phục dựng giữ lại di sản nên tất cả đều ủng hộ.
Thành Điện Hải được xác nhận là di tích quốc gia không giống nhau, năm 2017.
chủ toạ UBND TP ĐN Huỳnh Đức Thơ khi đó quyết định cho người dân được chuyển tới tái định cư ngay trên đường Lý Tự Trọng, giữa trung tâm TP, ai cũng vui mừng. Nhiều người di dời tới nơi ở mới đã gọi smartphone cảm ơn.
“Thắng trận đầu”, ông tiếp tục kiến nghị TP dành trụ sở Hội đồng nhân dân ở số 42 Bạch Đằng - tòa tháp kiến trúc cổ vốn là Toà nhà thị chính ĐN thời Pháp thuộc, để di dời bảo tồn ĐN, ngừng việc xâm phạm vùng lõi của di tích. Lãnh đạo TP đã đồng ý.
Di sản thứ nhị ông Hùng “giải cứu” là Hải Vân quan - tòa tháp được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 7 (1826), là cửa ngõ trên đoạn đường Thiên lý Bắc Nam và là cụm bố phòng quân sự với hệ thống thành lũy. tòa tháp này hoang truất phế suốt 20 năm vì chồng lấn địa giới giữa ĐN và tỉnh Thừa Thiên Huế.
Ông Hùng kể, khi lật dở những tư liệu về Hải Vân quan và khảo sát thực tế khu vực di tích nhếch nhác với rác thải, những lô cốt vô hồn từ thời chiến tranh được xây dựng ngay trên đất di tích, những nền tảng tòa tháp xây dựng dân sinh tự phát, ông đã quyết tâm “hành động”.
Không chờ tới những cuộc họp, ông gọi điện cho người quý khách thời đi học ở Khoa Văn - Sử ĐH Tổng hợp Huế (nay là trường ĐH Khoa học Huế), là ông Phan Tiến Dũng, Giám đốc Sở Văn hoá Thể thao Thừa Thiên Huế, để nói về hướng giải quyết và lên đường ra Huế trao đổi trực tiếp.
Trải qua nhiều cuộc họp, lúc ở ĐN, khi ở Huế, thậm chí ra tận Hà Nội, nhị địa phương mới thống nhất một bộ hồ sơ trình Bộ trưởng Văn hóa Thể thao và Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện (trước đó là Bí thư Tỉnh uỷ Thừa Thiên - Huế), ký xác nhận Hải Vân quan là di tích cấp quốc gia.
Một buổi chiều mây phủ cuối tháng 4/2017, sau cuộc họp ở quán nước trên đỉnh đèo Hải Vân, ông Hùng và ông Dũng cùng nhau lên Hải Vân quan cắm mốc khoanh vùng bảo vệ di tích. nhị người quý khách thời sinh viên bắt tay nhau trong tiếng cười. “tới giờ tôi vẫn coi đó là cái bắt tay lịch sử của nhị địa phương”, ông Hùng nói.
Ông Hùng và ông Dũng bắt tay nhau để cùng bảo vệ Hải Vân quan, ngày 25/4/2017. Ảnh: Nguyễn Đông.
Ông Hùng chiêm nghiệm, ĐN đã trải qua một thời đoạn “say sưa phát triển kinh tế và thị trấn hoá rất nhanh”. thị trấn hoá đem lại những thành tựu đáng tự hào cho ĐN, nhưng điều đáng buồn là nhiều di tích văn hóa, lịch sử không những không được tu ngã nhưng mà còn bị xâm phạm nghiêm trọng. Trong đó có Nghĩa trủng Phước Ninh - nơi quy tập các nghĩa sĩ tử trận trong những ngày đầu chống Pháp. Nơi đây nhường như đã biến mất khi đường từ sân bay về phía hồ được mở rộng, chỉ còn lại nhà bia; danh thắng Ngũ Hành Sơn bị xử sự như một vật phẩm du lịch, làng hồ Nam Ô chuyển nhượng cho nhà đầu tư làm khu nghĩ dưỡng…
Cá nhân ông Hùng tác động từ nhiều phía để đối lại tên gọi từ KDL thành Di tích danh thắng Ngũ Hành Sơn và cuối năm 2020 được Thủ tướng xác nhận là di tích quốc gia không giống nhau. TP cũng đồng ý mở rộng không gian tưởng vọng nghĩa trủng Phước Ninh thêm hơn 3.000 m2, từ khu đất vàng bên cạnh trên đường Nguyễn Văn Linh.
Tự nhận xét mình “là người trực tính”, nghệ sĩ Huỳnh Hùng nói mình vẫn giữ tính cách “Quảng Nam hay cãi”. Nhưng cãi vì cái chung, vì sự phát triển. Khi cần nói là nói chứ không ngần ngại. Từ đó, hình ảnh ông Giám đốc với dáng người thuôn cao thường xuyên xuất hiện trong các diễn đàn của Thành uỷ, Hội đồng nhân dân hay các hội nghị, bộc trực nêu ra nhiều ý kiến về văn hoá.
“Tôi không e ngại, thẳng thắn nêu ý kiến. Còn quyết hay không là do lãnh đạo. Nhưng mình biết nhưng mà mình không nói, không tư vấn là mình có thiếu sót. Như câu chuyện ở thành Điện Hải, nếu tôi chọn cách tiếp tục lặng thin thít là có lỗi với các nghĩa sĩ”, ông nói.
Nói về quãng thời kì 5 năm đi “đòi đất” để “giải cứu” di sản, ông Hùng cho rằng may mắn với mình là lãnh đạo TP ĐN đã biết lắng tai, cầu thị. Nhưng quan yếu là những người trí thức, thông suốt lĩnh vực phải lên tiếng để lãnh đạo biết được giá trị của di sản và cùng chung tay giữ giàng.
Toà nhà Thị chính thời Pháp thuộc, với kiến trúc do người Pháp xây dựng, đã được quyết định đầu tư làm bảo tồn ĐN. Ảnh: Nguyễn Đông.
Tháng 1/2021, ông Hùng nghỉ hưu. Những ngày cuối nhiệm sở, ông dành thời kì trong phòng làm việc ở Trung tâm hành chính TP, nhìn qua thành Điện Hải với thú vui vì thành giờ đã có công viên, cây xanh, hồ nước và đoạn thành hào mới tôn tạo.
“Tôi vui vì đã làm được việc có ích để du khách tới tham quan, lớp trẻ tới tìm hiểu về lịch sử. Giữa di tích lịch sử, văn hoá và du lịch là mối quan hệ nghiêm nhặt. Di tích chính là tài nguyên cho du lịch”, ông Hùng nói và mường tượng ra trong những năm tới khi các dự án được thực hiện, du khách sẽ nườm nượp kéo tới bảo tồn ĐN trong ngôi nhà cổ trên đường Bạch Đằng, chen chân lên Hải Vân quan được phục dựng nguyên trạng…
Ông Lê Trung Chinh - chủ toạ UBND, Phó bí thư Thành uỷ ĐN, cho biết lãnh đạo TP tiến công giá cao ý thức, trách nhiệm của ông Huỳnh Văn Hùng trong những năm làm Giám đốc Sở Văn hoá Thể thao. “thời kì tới, TP sẽ tiếp tục phát huy và bảo tồn các di sản”, ông Chinh nói.
Ông Huỳnh Văn Hùng, 61 tuổi, quê gốc Điện Bàn (Quảng Nam). Trong quãng đường sự nghiệp, ông có 8 năm làm Trưởng phòng văn hoá huyện Điện Bàn (nay là thị xã). Sau này, ông về đài VTV ĐN, đảm nhận vị trí Phó giám đốc VTV rồi Giám đốc Đài phát thanh - truyền hình ĐN. Nhờ sự nhạy cảm, sắc bén về thời sự, thông suốt lịch sử, văn hoá nên những thước phim tài liệu của ông giành được nhiều giải thưởng cao ở liên hoan truyền hình, báo chí. Năm 2019, ông được chủ toạ nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân.
Ông cũng là người góp phần tôn vinh lễ hội cầu ngư; nghề làm nước mắm Nam Ô; nghề đá mỹ nghệ núi sông; nghệ thuật hô hát bài chòi, sau này được xác nhận là di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia.
Nguyễn Đông
